Λες Μαλακίες #2: Οικονομικός φετιχισμός

Δεν ξέρω πότε ξεκίνησε ο κόσμος να σκέφτεται ότι ένα και μόνο ένα είδος οικονομίας θα μας σώσει από πλυμμήρες, καταστροφές, και τα εφτά κακά της μοίρας μας, αλλά κάτι μου λέει ότι ήταν ένα μεσοπολεμικό ή μεταπολεμικό φετίχ. Μισό, και βάλε, αιώνα μετά, είναι η νόρμα, είναι το όλοι-το-λένε, όλοι-το-κάνουν, το φυσιολογικό (έχω λίστα μέ τουλάχιστον 50 μαλακίες του 19ου και 20ού αιώνα στην ίδια κατηγορία αλλά θα τη αφήσω για πολύ αργότερα—να πιάσω τα διψήφια τουλάχιστον). Φωτιά στο δάσος; Πεινάει μισή χώρα; Μπούκαραν τα στρατά στη δίπλα χώρα; Μπούκαραν τα στρατά στο προεδρικό μέγαρο; Μπούκαραν αντάρτες στο προεδρικό μέγαρο; Μήπως μπούκαραν αντάρτες στη δίπλα χώρα; (έλα τώρα που δεν ξέρεις)

Διάλεξε με ποιόν είσαι, και ρίξε τα στον άλλο. Ή πιο απλά, δεν είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε. Θα το ήξερες αν ήσουν ζωντανός όσο υπερδύναμη ήταν το ανατολικό μπλοκ, αλλά βλέπεις η Κίνα είναι αρκετά μακρυά για να μπορείς να την αποκαλείς καπιταλιστικό κράτος δίχως να δημιουργείς διπλωματικό επεισόδιο. Και γενικά, καλό θα ήταν να μη χρησιμοποιείς τον τίτλο ενός βιβλίου που σχολιάζει την οικονομική επικαιρότητα, ως απάντηση στις ανασφάλειες που έχεις για τις δικές σου πολιτικές θέσεις.

Για να μη σε βάλω κατευθείαν στα βαθιά, αυτά που απαιτούν ιστορικές γνώσεις, ας δούμε τι παίζει με την πανδημία λόγω Covid-19. Η κομμουνιστική Ερυθραία τα έκανε σκατά. Μα είναι δυνατόν να ξεκινάω με την Ερυθραία; Περιμένει κανείς να το διαχειριστεί εξίσου καλά με μία πλούσια καπιταλιστική χώρα; Κι όμως, τα πήγε εξίσου σκατά με τις ΗΠΑ. Λίγο άνοιγμα των συνόρων τις τουριστικές περιόδους, λίγο καθυστέρηση στην καταγραφή κάποιων κρουσμάτων για να φανεί πιο εξομαλυμένη η καμπύλη στο τέλος τους, εξίσου σκατά με την καπιταλιστική αλλά υπό κρίση Ελλάδα. Η κομμουνιστική Κούβα, από την άλλη, τα πήγε πολύ καλά, ενώ δεν είναι η κομμουνιστική χώρα με την πιο άνετη οικονομία στον κόσμο. Η κομμουνιστική χώρα με την πιο άνετη οικονομία στον κόσμο είναι η Κίνα, αυτή που αρνείται να μοιραστεί δεδομένα που θα βοηθήσουν τις άλλες χώρες, απλά και μόνο για να μη φανεί πόσο σκατά τα έκανε. Εξίσου καλά με την Κούβα, τα πήγε και ο καπιταλιστικός Καναδάς, το κομμουνιστικό Βιετνάμ, η καπιταλιστική Νέα Ζηλανδία, η καπιταλιστική Νότια Κορέα.

Αλλά επειδή ένα υγειονομικό θέμα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί από την οικονομία (λες και οτιδήποτε άλλο δεν είναι), θα σε πάω στο άλλο άκρο, το λεγόμενο και "τελικό στάδιο του καπιταλισμού", παρότι προϋπάρχει αυτού κατά μερικές χιλιετίες. Ο ιμπεριαλισμός της ΕΣΣΔ ήταν τόσο ισχυρός, που τριάντα χρόνια μετά την πτώση της, η Βόρεια Κορέα υπάρχει ακόμη, και ακολουθεί την ίδια οικονομική πολιτική με τότε. Αν έχεις ζήσει τα τελευταία 100 χρόνια στην Κεντρική ή Νότια Αμερική, έχεις ζήσει τουλάχιστον ένα πραξικόπημα που δε θα έφτανε ούτε μέχρι την πύλη του στρατοπέδου αν δεν υπήρχαν οι ΗΠΑ. Αν τον ίδιο καιρό ζούσες στην Κεντρική Ασία, έχεις ζήσει τουλάχιστον μία εισβολή από την ΕΣΣΔ. Αν ήσουν στη Μέση Ανατολή, τα έχεις ζήσει μάλλον και τα δύο. Στη Χιλή, στο Ιράκ, στην Ελλάδα, στις πρώην Γιουγκοσλαβικές χώρες, υπήρξαν άνθρωποι που έζησαν την ίδια πολιτεία να ανεβαίνει και να πέφτει, και τις δύο φορές με Αμερικανικό δάκτυλο. Κανείς όμως δεν έχει δεχτεί εισβολή από την Κούβα, τη Φινλανδία, τη Λιβύη, ή το Μονακό. Μάλλον γιατί η επεκτατική πολιτική γίνεται από υπερδυνάμεις ανεξαρτήτως οικονομίας.

Όσο για τα καθαρά οικονομικά θέματα, το χειρότερο ρήγμα σε μία στηριζόμενη από το κράτος οικονομία, είναι η διαφθορά του ενός από το άλλο, ανεξαρτήτως κατεύθυνσης. Είναι ντροπή αν είσαι Χ-ιστής, να λες ότι η Χ-οικονομία εγγυάται την πάταξη της διαφθοράς· το μόνο που καταφέρνεις είναι να αποδεικνύεις ότι δεν έχεις εμπεδώσει την ιδεολογία την οποία υποστηρίζεις. Και πάλι, βλέπουμε καθημερινά τέτοιους ανθρώπους να κατηγορούν μία διεφθαρμένη Χ-οικονομία ως ψευδο-Χ, αντί να αναλογιστούν πώς θα θωρακιστεί σε μία επόμενη εφαρμογή η ιδεολογία τους από τη διαφθορά. Αυτό για όσους υποστηρίζουν ότι η Κίνα είναι ψευδο-κομμουνισμός, η Σουηδία είναι ψευδο-καπιταλισμός, η Ανατολική Γερμανία ήταν ψευδο-κομμουνισμός, η Ιαπωνία είναι ψευδο-καπιταλισμός, κλπ.

Και για προλάβω εσένα που μετράς τις αναφορές σε καπιταλισμό και τις βγάζεις περισσότερες από αυτές στον κομμουνισμό: Δεν ξέρω αν το κάνεις για να με βγάλεις κομμουνιστή ή καπιταλιστή. Απλά σκέψουν ότι έχουν υπάρξει λιγότερα κομμουνιστικά κράτη από ότι καπιταλιστικές οικονομίες τα τελευταία 100 χρόνια στον πλανήτη. Από πού θα αντλούσα περισσότερα παραδείγματα δηλαδή;